Pek çok dinleme ortamı işitme kayıplı birey için zorlayıcıdır ve işitme cihazları bu zorluğu çok fazla çözemeyebilir. Resound işitme cihazı teknolojileri gürültüde dinlemeyi daha kolay ve daha konforlu hale getirse de eksternal mikrofonlar kullanıcıya ekstra yarar sağlayabilir. Bu makale ReSound Multi Mic ile diğer eksternal mikrofon çözümlerinin sağladığı yararı sinyal gürültü oranlarını karşılaştıran bir çalışmayı sunmaktadır. Ayrıca kullanıcının bulunduğu belli başlı günlük ortamlarda ReSound Multi Mic varken ve ReSound Multi Mic olmadan elde ettiği faydayı da karşılaştırmaktadır.
İşitme kayıplı bireyler için pek çok dinleme ortamı oldukça zorlayıcıdır. Bunlardan en zorlayıcı olanı da restaurantlar, tren istasyonları, ibadet yerleri ya da caddeler gibi gürültülü ve yankılı ortamlarda konuşmayı anlamadır. Bu tür ortamlarda hem çevre gürültüsü düzeyi hem de yankılanma yüksek olabilir ve ilgili sinyal yani konuşma gölgede kalabilir. Konuşmacının ise sesini dinleyen kişinin kulağına uygun sinyal-gürültü oranıyla (SNR) etkin bir düzeyde yükseltmesi mümkün ve pratik olmayabilir.
Sağlık alanında çalışan uzmanların işitme kayıplı bireyler için dinleme ortamını iyileştiren ve onların iletişimlerini kolaylaştıran bazı çözümleri bulunuyor. Gürültü baskılama ve diğer kazanç ayarlama stratejileri dinlemeyi kısmen konforlu hale getirebilir1, 2. Ayrıca direksiyonel mikrofonlar da gürültülü ortamlarda konuşmayı anlamada bir çözüm sunar. Ortalama 4-5 dBlik bir SNR ile direksiyonel mikrofonların işitme kayıplı bireye fayda sağlar3, 4, 5, 6. Bu faydalar gürültü kaynağı özellikle konuşmadan ayrıldığında7, konuşma önden geldiğinde ve kullanıcıyla aynı hizada olduğunda4, 6 labaratuar ortamında yapılan düzeneklerle kanıtlanmıştır. Ne yazık ki insanlar çoğu zaman konuşmadan ayrılmamış gürültünün olduğu ve konuşmanın önden ya da yakından gelmediği ortamlarda bulunurlar. Akustik ortamdaki yankılanma da gerçek hayatta çok çeşitli şekillerdedir ve direksiyonel mikrofon sisteminden görülen yararın azalmasıyla ilişkilendirilir. Yankılı ses hedef sinyalin ve gürültünün birbirinden tamamen ayrılmasını sağlayan direksiyonel mikrofon sisteminin uygun olarak çalışmasına olanak vermez.
İleri teknoloji işitme cihazları işitme cihazı kullanıcılarına pek çok farklı olanak sunar; ancak koşullar yine de kullanıcılar için konuşmaları anlama konusunda güçlük teşkil etmeye devam etmektedir. İşitmeyi daha iyi hale getirmeye odaklanan teknolojiler giderek küçülen işitme cihazları için oldukça sınırlı olmaktadır. Çözüm olarak özetlemek gerekirse gürültü azaltılmalı, sinyal düzeyi iyileştirilmeli yankılanma etkisi azaltılmalıdır.
Eksternal Mikrofonlar Yardımcı Olabilir
ReSound Multi Mic8 gibi bir eksternal mikrofon kullanımı bir çözüm olabilir. Multi Mic iletişimde olunan kişi tarafından takılır veya birden fazla konuşmacının olduğu ortamlarda sesleri toplayacak şekilde masa üstüne yerleştirilir. Kişiye özel olarak kullanılan bu ReSound 2.4 GHz dijital wireless teknolojisi sinyali herhangi bir ek aparat ya da bağlantı olmaksızın doğrudan işitme cihazlarına aktarır. Tek bir konuşmacı söz konusuysa mikrofonun yakaya ya da giysiye takılması yeterlidir. Bunun dışında grup ortamlarında da masa üzerine konularak kullanılabilir. Konuşmacının ağzıyla mikrofon arasındaki mesafenin olabildiğince yakın olması mikrofonun tüm sesi toplayıp işitme cihazlarına aktarabilmesi açısından önemlidir. Böylece SNR olabildiğince artırılmış olur. Diğer bir önemli noktada da konuşmacı eksternal mikrofon alanının içinde olacağından yankılanma etkisinin de azaltılmış olmasıdır.
2.4 GHz wireless protokolü kullanılan eksternal mikrofonun ilk jenerasyonu olan ReSound Mini Mikrofon’un da gürültüde konuşmayı anlamada önemli ölçüde fayda sağladığı görülmüştür. Belirli kriterler kullanılarak Mini Mikrofon ile Multi Mic karşılaştırılmıştır. Multi Mic sadece DAI ve telecoil ile birlikte ReSound Mini Mikrofon’un işlevini görmekle kalmayıp aynı zamanda gürültülü ortamlarda konuşmacı tarafından kullanıldığında direksiyonel mikrofon işlevi de görmektedir. Bu sayede SNR daha da yükselmektedir. Bu çalışma Multi Mic ile ilk jenerasyon olan Mini Mikrofonu karşılaştırmanın yanında diğer eksternal mikrofon çözümleriyle de Multi Mic’in kıyaslamasını sunmaktadır. Multi Mic’in gerçek hayatta nasıl fayda sağladığını da olgu örnekleriyle birlikte ortaya koymaktadır.
YÖNTEM
Çalışmaya 5 kadın 5 erkek yetişkin orta derecede bilateral işitme kayıplı birey katılmıştır.
Tüm katılımcılar ince tüplü LiNX2 977 BTE işitme cihazı kullanmaktadır. Kazanç formülü olarak “odyogram+” seçilmiştir. Tüm işitme cihazı algoritmaları, DFS II ve expansion hariç, kapatılmıştır. İşitme cihazları her bir kişinin odyogramı üzerinden default olarak directional mix ile fixed directionality (hiperkardioid) olarak fitting edilmiştir.
LiNX2 977 işitme cihazları çeşitli eksternal mikrofonlarla bağlanarak test edildi. İşitme cihazı mikrofonları eksternal mikrofonlarla test edildiğinde kapalı tutuldu. Eksternal mikrofonlar ve işitme cihazlarıyla olan bağlantıları Tablo 1’de detaylı olarak belirtilmiştir. Omnidireksiyonel programla eksternal mikrofonların hassasiyetini sağlamak için aktarım sinyali 750, 1000 ve 2000 Hz’deki omnidireksiyonel işitme cihazı yanıtlarının +/- 2 dBlik aralık içinde ayarlanmıştır11.
| External microphoneand connection
to hearing aids |
Signal transmission to hearing aids | Features | Technology(all digital wireless in 2.4 GHz band) |
| ReSound Multi Mic | Direct streaming | Directionalmicrophone | ReSound proprietary |
| ReSound Mini Microphone | Direct streaming | Omnidirectionalmicrophone | ReSound proprietary |
| Smartphone solution* | Direct streaming | Uses built-in microphone on smartphone | Smartphone manufacturer proprietary |
| Other manufacturerhandheld external mic and receiver attached to hearing aid with DAI boots | Streaming to external receivers | Directional microphone, dynamic boost | Manufacturer proprietary |
| Other manufacturer clip-on external mic and receiverattached to hearing aid with DAI boots | Streaming to external receivers | Directional microphone, dynamic boost | Manufacturer proprietary |
| Other manufacturerhandheld external mic and receiver attached to ReSound Multi Mic | Streaming to external receivers; streaming from Multi Mic to hearing aids | Directional microphone, dynamic boost | Manufacturer proprietary to external receiver; ReSound proprietary from Multi Mic to hearing aids |
| Other manufacturerclip-on external mic and receiver attached to ReSound Multi Mic | Streaming to external receivers; streaming from Multi Mic to hearing aids | Directional microphone, dynamic boost | Manufacturer proprietary to external receiver; ReSound proprietary from Multi Mic to hearing aids |
Tablo 1. Test edilen harici mikrofonlar ve sinyali işitme yardımcılarına nasıl ilettiler.
* Akıllı telefon çözümü, konuşmacının akıllı telefonu harici bir mikrofon olarak kullanmasına izin veren yerleşik bir akıllı telefon özelliğine işaret eder. Konuşan telefonun mikrofonuyla konuşur ve ses doğrudan işitme cihazlarına akar.
Test Düzeneği
Konuşma materyali Brüel veKjær Head and Torso Simulator (HATS)’ünden sunuldu. HATS, ortalama bir yetişkin insan ağzına benzer ses basınç dağılımı sağlayan uluslararası telekomünikasyon birliğinin önerdiği ITU-T P.58’e dayanan bir ağız simülatörüdür. Eksternal mikrofonlarla birlikte verilen boyun askısı uzunluğu değişkendir. Tüm eksternal mikrofonlar için benzer akustik koşullar yaratmak için mikrofon girişlerinin üst kısmı ağız simülatörünün 20 cm altında olacak şekilde HATS gövdesine sabitlenmiştir. Arka plan gürültüsü ilk cümlenin sunumundan önce 30 sn aktifleştirildi. Konuşmayı anlama testleri 55 dB’lik SPL sabit şiddette gerçekleştirilirken gürültü şiddeti konuşmayı alma eşiğini (SRT) bulmak için değiştirildi.
Test bir ses standı üzerinde ikiden fazla sefer yapıldı. Fiili test başlatılmadan önce katılımcılara deneme uygulaması yapıldı. Deneme uygulamaları cihazsız yapıldı. Deneme uygulamalarında Dantale II cümle listeleri 1-3 kullanıldı ve gerçek test uygulama aşamasında kalan onbir listeden üç cümle listesi arasında randomize gruplar oluşturuldu. Diğer cihazsız deneme uygulamalarında da test koşulları her bir katılımcı için rasgele biçimdeydi.
SONUÇLAR
Beklendiği üzere tüm uzaktan mikrofon çözümlerinin işitme cihazlarının tek kullanıldığı ortamlara kıyasla önemli ve gerçekçi bir faydalı olduğu bulundu. ReSound Multi Mic tek işitme cihazı olduğu ortamlara göre 15 dB’den fazla anlamlı bir SNR sağladı. Şekil 1’de gösterildiği gibi Multi Mic ayrıca Resound Mini Mic ve akıllı telefon çözümünden anlamlı olarak daha iyi bir SNR sonucu verdi.
Şekil 1 (görseldeki kutular direksiyonel olarak ayralanmış işitme cihazı, ReSound Multi Mic, Mini Mikrofon ve akıllı telefon uygulamalarına göre gürültüde %50 konuşmayı tanıma oranına sahip SNR’leri göstermektedir. Her bir kutudaki kırmızı çizgi ortalamayı belirtmektedir. Düşük SNR’lerde sonuçlar daha iyidir. Multi Mic sonuçları anlamlı olarak diğer alternatiflerden daha iyidir.)
Diğer üretici firmaların eksternal mikrofonlarının bu test düzeneğinde Multi Mic’ten daha fazla yarar sağlayacağı beklenmiştir. Bunun nedeni ise bu mikrofonların daha yüksek gürültü şiddet düzeylerinde mikrofondan gelen sinyal düzeyini artıran dinamik bir güçlendirici özelliğine sahip olmasıydı. Konuşma şiddetinin stabil, gürültü şiddetinin değişken olduğu bu test düzeneğinden çıkacak en iyi sonuçların bu türdeki mikrofonlarla sağlanacağı beklenmiştir. Ayrıca diğer araştırmacılar bu ürünlerin yüksek gürültü düzeylerinde ReSound Multi Mic’ ten daha iyi SNR sağladığını ortaya koymuşlardır (13). Bu araştırmacılar söz konusu avantajı bu dinamik güçlendiriciye bağlarken her ne kadar Mini Mikrofon direksiyonel mikrofona sahip olmasa da direksiyonel mikrofon yardımının ne düzeyde olduğuna açıklık getirmemişlerdir. Bu çalışmada ReSound Multi Mic ile diğer üretici firmaların ürünleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (Şekil 2).
Multi Mic de diğer üretici firmaların ürünlerine benzer bir direksiyonel mikrofona sahip olduğundan diğer üretici sistemlerin avantajı büyük ölçüde mikrofon türüne ve belki de daha düşük olasılıkla dinamik güçlendiriciye dayandırılabilir gibi görünmektedir.
Şekil 2 (Görseldeki kutular ReSound Multi Mic ve rakipleri için gürültüde %50 kelime tanıma oranına ait SNR’leri göstermektedir. En düşük SNR’deki sonuçlar daha iyidir. ReSound Multi Mic diğer üretici firmalardaki kadar iyi bir konuşmayı tanıma sağlamıştır.)
GÜNLÜK ORTAMLARDA MULTI MIC KULLANIMI
Tartışıldığı üzere bulunulan dinleme ortamları açısından işitme cihazı direksiyonalitesinin yararı laboratuar ortamında gösterildiği kadar dikkate değer olmayabilir. Ayrıca işitme cihazının direksiyonalitesinin yararı işitme kaybına bağlı olarak kolayca öngörülememektedir. Aynı şey eksternal mikrofonlar için de söz konusu olabilir. Laboratuar testlerinde gözlenen dramatik yarar gerçek dünyaya nasıl uyarlanabilir ve bundan en çok kim yarar sağlar? Bu faktörleri düşünmek gerekir çünkü bu teknolojiye en uygun adayları belirlemede işitme sağlığıyla ilgilenen profesyonellere yardımcı olabilir.
Günlük Kullanım-Camille
Camille ReSound LiNX2 işitme cihazlarıyla çoğu zaman zaten iyi duyduğunu bununla birlikte eksternal bir mikrofona gereksinim duymadığını söyledi. Camille’in mesleği mutfak satışlarıyla ilgili ve bunun için gün boyu hem çalışma arkadaşlarıyla hem de müşterileriyle iletişim halinde olması gerekiyor. İlk başlarda Camille Multi Mic’i nasıl optimal düzeyde kullanabileceğini çözmeye çalıştı; çünkü genellikle iki aynı anda iki ya da ikiden fazla kişiyle konuşması gerekiyordu. Daha sonra…. Bu durum iletişim sırasında onun müşterilerini duyabilme kabiliyetini büyük ölçüde geliştirdi. Not alırken bile dinleyebildiğini ifade ediyor.
Mikrofonun Camille için kullanışlı olduğu bir başka durum da mutfak fabrikası ziyaretleriydi. Rehberden mikrofonu takmasını rica ettiğini ve fabrikanın gürültüsüne rağmen rehberin söylediklerini kolayca anlayabildiğini belirtti. Evde yemek yaparken ve çocukların ödevlerine yardım ederken eşinin söylediklerini anlayabilmek açısından da mikrofonu kullanışlı bulduğunu ifade etti. Multi Mic kullanmadan önce eşi Camille’in dikkatini çekebilmek için bağırmak zorunda kalıyordu ve Camille’in eşinin ne dediğini anlaması için bulunduğu yerden kalkıp eşinin yanına gitmedi gerekiyordu. Testin sonunda Camille, Multi Mic’in “en iyi akadaşı” olduğunu belirtti.
Günlük Kullanım-Kate
Camille gibi Kate de Multi Mic kullandığında eşini daha iyi duyabilme olayından hoşlanmıştı. Bu durum onların ilişkilerini olumlu yönde değiştirmişti. Kate artık eşinin ona söylediği şeyleri çok daha kolay anladığını, sorularına rahatça yanıt verebildiğini daha öncesinde bunların aralarında hep sorunlara yol açtığını belirtti.
Günlük Kullanım-Mike
Mike da işitme cihazlarıyla yeterince iyi duyduğunu ifade eden katılımcılardan biriydi ve Multi Mic kullanmanın daha kazançlı olabileceğini düşünmemişti. Bununla birlikte denemeye açıktı ve çeşitli ortamlardaki işitmesine yardımcı olduğu sonucuna ulaştı. Mike özellikle araba kullanırken arka koltukta oturan kişiyi işitmede Multi Mic kullanmanın son derece yararlı olduğunun altını çizdi. Mike ayrıca gittiği restaurantlarda daha keyifli vakit geçirdiği söyledi; çünkü Multi Mic masanın üzerindeydi. Mike için dikkat çekici bir başka ortam da koro çalışmalarıydı. Yaşadığı deneyimi “inanılmaz” olarak tarif etti. Tek seferde bile koro yönetmeninin söylediklerini ne kadar çok kaçırdığını fark etti.
ÖZET
İşitme cihazı kullanıcıları işitme cihazlarını eksternal bir mikrofonla birlikte kullandıklarında onlara daha fazla fayda sağlayabileceği durumlarla hemen hemen her gün karşılaşırlar. ReSound Multi Mic mesafenin söz konusu olduğu durumlarda kullanıldığı kadar diğer ses kaynaklarıyla da kolay, elverişli, ekonomik bir bağlantı sağlar. Multi Mic diğer üretici firmaların en iyi ürünleriyle karşılaştırıldığında SNR’yi artırmada önemli ölçüde yarar sağlamanın yanında kullanıcılar da günlük yaşantılarındaki bu kolaylığın farkını yaşarlar.
Siemens, Resound, Starkey ve Bernafon işitme cihazları marka ve modelleri için sayfamızı ziyaret ediniz.
Haseki Sultan Mahallesi, Kızılelma Caddesi, No:35, K.1, D. 1 Fatih/İstanbul
